Ngày đầu khởi nghiệp, tôi từng không hiểu nổi tại sao lại có người khuyên “hãy yêu đối thủ của mình”. Trong đầu tôi, đối thủ là những người luôn khiến ta mất ngủ - họ giành khách hàng, hạ giá, lôi kéo nhân viên giỏi, và đôi khi chơi không đẹp. Làm sao mà yêu nổi?
Nhưng kinh doanh dày dạn rồi, thì tôi cũng nghiệm ra rằng nên mừng khi có một đối thủ đáng để mà "ganh tị"! Điều đó có nghĩa là bạn vẫn còn khao khát muốn tiến lên.
Sự thật là: Ta chỉ ghen với người ta thầm ngưỡng mộ. Bạn không bao giờ ganh với ai ở lĩnh vực bạn không quan tâm. Nên đối thủ, nếu "xứng tầm" thì cũng chính là một phiên bản đáng cho bạn học hỏi, hoặc phải phấn đấu để mà vượt hơn, và vì thế có thể “kéo trình” bạn lên một tầm cao hơn.
Trong thế giới kinh doanh, yêu đối thủ không có nghĩa là buông bỏ cạnh tranh. Ngược lại, đó là cách biến cạnh tranh thành động lực phát triển, thay vì cuộc chiến triệt hạ nhau.
1. Đối thủ – liều thuốc trị bệnh “tự mãn doanh nghiệp”
Một trong những “căn bệnh” nguy hiểm nhất trong tổ chức là hội chứng Ta Là Số Một.
Khi doanh nghiệp tăng trưởng tốt, có vị thế, rất dễ rơi vào ảo tưởng rằng “chúng ta đang làm đúng hết rồi”. Nhưng thị trường thì không bao giờ đứng yên. Chỉ cần một đối thủ mới xuất hiện – trẻ hơn, nhanh hơn, sáng tạo hơn – là bạn lập tức bị thử thách.
Đối thủ vì vậy giống như một liều thuốc trị bệnh tự mãn. Họ buộc bạn phải tỉnh táo, buộc đội ngũ phải sáng tạo hơn, buộc nhà lãnh đạo phải khiêm tốn và nhìn lại xem mình đang thực sự tạo ra giá trị gì cho khách hàng.
Trong tâm lý học lãnh đạo, người ta gọi đó là trạng thái “creative paranoia” – sự hoảng loạn sáng tạo. Một liều lo lắng vừa đủ để giữ cho bạn luôn tiến về phía trước. Nếu hiểu theo cách tích cực, thì “yêu đối thủ” nghĩa là biết cảm ơn họ vì đã khiến bạn không ngủ quên trên chiến thắng.
2. Đối thủ – phòng R&D miễn phí của bạn
Đừng ngại nhìn sang đối thủ để học hỏi. Thực tế, trong môi trường kinh doanh nhanh như hiện nay, không ai có thể tự mình phát minh lại mọi thứ. Đối thủ chính là những người đang thử nghiệm thị trường giúp bạn mỗi ngày.
Họ ra mắt sản phẩm mới, thử chiến dịch marketing mới, áp dụng mô hình vận hành mới… và bạn có thể quan sát toàn bộ. Nếu họ thất bại, bạn rút kinh nghiệm. Nếu họ thành công, bạn học và cải tiến. Theo cách nào đó, họ đang làm công việc nghiên cứu & phát triển (R&D) thay bạn – mà bạn chẳng phải tốn một đồng.
Điều quan trọng là đừng “sao chép mù quáng”. Hãy học cách phân tích động cơ và chiến lược đằng sau hành động của đối thủ. Từ đó, bạn có thể sáng tạo ra phiên bản tốt hơn, tinh gọn hơn, phù hợp hơn với khách hàng của mình.
3. Đối thủ – tấm gương phản chiếu sự trưởng thành của bạn
Một dấu hiệu cho thấy bạn đang phát triển, đó là khi bạn bắt đầu “được so sánh” với những người giỏi. Nếu đối thủ khiến bạn cảm thấy ganh tỵ, đó không phải là điều xấu mà là chỉ báo rằng bạn vẫn còn khao khát tiến lên.
Thực tế, ta chỉ ganh với những ai mình thật sự ngưỡng mộ. Và đối thủ mạnh chính là tấm gương phản chiếu rõ nhất về “lỗ hổng chiến lược” hay “điểm mù” trong doanh nghiệp. Họ giúp bạn nhận ra: khách hàng đang dịch chuyển về đâu, điều gì khiến người khác hấp dẫn hơn, và bạn cần làm gì để không bị bỏ lại.
Càng “hiểu” đối thủ, bạn càng nhìn rõ bản thân. Thậm chí, có những doanh nghiệp dùng chính thông tin về đối thủ để tái định vị thương hiệu, xác định điểm độc quyền và xây dựng lợi thế cạnh tranh bền vững. Như vậy, đối thủ không chỉ phản chiếu bạn hiện tại mà còn gợi mở hình ảnh bạn tương lai.
Lãnh đạo tử tế giữa môi trường cạnh tranh
Khi kinh doanh đủ lâu, bạn sẽ thấy: thị trường luôn có chỗ cho những người tử tế. Có đối thủ chơi đẹp, có người chơi xấu nhưng tất cả đều là một phần của “bức tranh lớn” giúp bạn học cách kiên cường hơn.
Trong hành trình của Anphabe, Thanh đã gặp nhiều đối thủ như thế. Có lúc họ vượt lên, có lúc họ học theo, và có lúc họ khiến chúng tôi phải “tăng tốc không kịp thở”. Nhưng nhờ vậy mà tổ chức không ngừng đổi mới, không ngừng tìm kiếm cách phục vụ khách hàng tốt hơn, và đặc biệt không bao giờ đánh mất chính mình.
Thanh luôn tin rằng: cạnh tranh tử tế không làm mất đi thị phần, mà làm thị trường lớn lên.
Doanh nghiệp biết “yêu đối thủ” sẽ tập trung hơn vào giá trị thật, vào con người, vào bền vững thay vì chiêu trò.
Kết luận – Yêu để tiến lên
Trong quản trị nhân sự, có một khái niệm rất thú vị: “growth mindset” – tư duy phát triển.
Nó không chỉ áp dụng cho nhân viên mà còn cho cả doanh nghiệp. Yêu đối thủ chính là biểu hiện của một tư duy trưởng thành và tự tin, dám học, dám đối diện và dám vượt qua.
Bởi khi bạn thực sự yêu – nghĩa là bạn nhìn thấy giá trị ở người kia. Và khi bạn nhìn thấy giá trị ở đối thủ, bạn đã chiến thắng một nửa rồi: chiến thắng chính bản thân mình.
